BİSİKLET İZLEMEK

Bisiklet İzlemek

 

Bir önceki yazıda ülkemiz piyasasının bisikletle ilgili kitap, dergi, internet yayını gibi alanlardaki durumuna bir göz atmış ve erişebildiğimiz kaynakların bir listesini vermiştik. Madem başladık, bu hafta da konusu, teması ya da içindeki motiflerden birisi bisiklet olan filmleri şöyle bir tarayalım dedik.

Türk Sineması ve Bisiklet

Yeşilçam anlaşılan bisikletle pek haşır neşir olmamış şimdiye dek. Zira yaptığımız araştırmada bulup bulabildiğimiz yalnızca iki film oldu. Her ikisinin de adında bisiklet sözcüğünü kullandığı filmlerden ilki Ömer Lütfi Akad'ın başlayıp Memduh Ün'ün bitirdiği, senaryosunu Orhan Kemal'in bir romanından Vedat Türkali'nin uyarladığı, başlıca rollerini Ayhan Işık, Sezer Sezin, Senih Orkan, Sadettin Erbil, Reha Yurdakul ve Osman Alyanak'ın paylaştığı Üç Tekerlekli Bisiklet.

 

Her ne kadar bisiklet filmin temel olay örgüsünü oluşturmuyorsa da, bir çok eleştirmenin ortak fikri, üç tekerlekli bisikletin üç kişilik bir ailenin simgesel temsili için kullanıldığı yönünde. Bir tekerleği eksik bisikletin işlevini yitirmesiyle, üyelerinden birini kaybeden ailenin çöküşü arasında kurulan bağ, bisikleti filmin adından sonra simgesel merkezine de oturtmayı başarıyor.

Belki tuhaf ama bundan neredeyse yarım yüzyıl sonra Serhat Karaaslan'ın  senaryosunu yazıp yönetmenliğini yaptığı 17 dakikalık Bisqilet filminde de, yokluk ve yoksunluk içindeki bir çocuğun bu kez iki tekerlekli ama tekerleklerinden birisi eksik bir bisiklete bir tekerlek uydurup yoksunluğunu aşma, bir anlamda kendini bütünleme çabası damgasını vuruyor.

 

Demek ki bisiklet deyip geçmemek gerek. Düz anlatımı da, simgesel kullanımı da pek artistik! Bence Türk sineması bisikleti yeniden keşfetmeli, daha çok hesaba katmalı.

Dünyada Bisiklet Filmleri

Yabancı filmlere gelecek olursak, çeşitli tarihlerde, dünyanın çeşitli ülkelerinde pek çok bisiklet filmi yapılmış. Bunlar arasında uzun metrajlı, kurmaca tarzında olanlar kadar, uzun ya da kısa, belgesel türünde çekilenler de var. Hatta geçtiğimiz yıl Eylül ayında İstanbul'a da gelen "Bisiklet Filmleri Festivali"nde 40'ı aşkın uzunlu kısalı, çoğu belgesel tarzda çekilmiş bisiklet temalı film izleyiciyle buluşmuştu. Bu filmlerin listesine http://www.bicyclefilmfestival.com  adresinden ulaşabilirsiniz.

Ne diyelim, darısı Ankara'nın başına! Şimdi dünyada çekilen bisiklet filmlerinden belli başlılarına birlikte bir göz atalım.

Bisiklet Hırsızları (Bicycle Thieves):

 

Vittorio De Sica'nın 1948 yılı yapımı 93 dakikalık ünlü filmi, 2. Dünya Savaşı sonrası İtalya'sının işsizlik ve yoksulluk ortamında, bisikleti olmaksızın iş bulamayacak olan bir aile babasının, küçük oğluyla birlikte çalınan bisikletini çaresizce ararken yaşadıklarını konu alır. Siyah-beyaz çekilen film, dönemin sosyo-ekonomik koşullarındaki insan portrelerini, bisikletin hayatta kalma savaşımının tam da merkezindeki bir araç olduğunu vurgulayıp yansıtarak baş yapıt düzeyine erişir.

A Peasant on a Bicycle:

 

Lyudmil Kirkov yönetmenliğinde 1974 yılında çekilen Bulgaristan yapımı 102 dakikalık filmde, doğduğu köye yakın bir kasabada yaşayan, ama nüfusu giderek azalan köyüne bisikletle nostaljik ziyaretler düzenlemekten vazgeçmeyen ve köye yeni atanmış genç eczacı kadına aşık olan genç bir adamın, insanları ikna edip köy yaşantısını yeniden canlandırma ve aşkına karşılık bulma çabalarının başarısızlığa uğraması sonucu bisikleti ve yalnızlığıyla baş başa kalması konu ediliyor.

Breaking Away:

 

Yapımını ve yönetmenliğini Peter Yates'in üstlendiği, 1979 yılı ürünü 100 dakikalık film, liseyi yeni bitirmiş bir grup gencin kendilerini bulma sürecinde, içinde bisikletin de temel bir rol oynadığı çeşitli serüvenlerinin izini sürüyor. Çekildiği yılın en iyi özgün senaryo dalında Akademi, en iyi film dalında Altın Küre ödüllerini kazanıp bir çok dalda da adaylık alan film Amerikan Film Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen bir oylamada Amerika'nın en iyi ilk 10 filmi arasında kendine yer bulmasıyla tanınıyor.

American Flyers:

 

Senaryosunu yukarıda sözünü ettiğimiz Breaking Away  filminin de senaryosuyla ödül kazanmış Steve Tesich'in yazdığı, yönetmenliğini John Badham'ın yaptığı, oyuncuları arasında Kevin Kostner'ın da yer aldığı,1985 yapımı 113 dakikalık oldukça tanınmış Amerikan filmi, iki kardeşin genetik hastalıkları, aile bağları ve bisiklet tutkusu temalarını harmanlayıp öyküleştiriyor.

Bisiklet filmleriyle ilgili dosyamızı bu haftalık burada noktalayalım. Bir sonraki yazıda özellikle belgeseller olmak üzere diğer bisiklet filmlerine göz atacağız. Hem bisiklet hem de sinema tutkunuysanız bu ve benzeri filmler ilginizi çekecektir. İyi seyirler, keyifli pedallar.